17 феб Istorija medicine

Pre otprilike 2 miliona godina sve je počelo pojavom prvog čoveka Homo habilis (spretan čovek) u Africi.

500 hiljada godina kasnije pojavila se sofisticiranija vrsta koja je više nalik današnjem čoveku, poznata kao Homo erectus (čovek uspravan) koji pronalazi vatru, biljke, lovi životinje.

Održavanje vatre i izrada oružja pripala je naprednijoj vrsti Homo sapiens (čovek mudar).

Ne postoje zapisi koji bi mogli potvrditi da su homosapiensi poznavali biljke za lečenje, ali su neandertalci u periodu od 120.000-30 000. godine vodili računa o svojim bližnjima i brižno ih sahranjivali. Koreni medicine počinju još u starom kamenom dobu, bez specifičnih dokaza grupe već na osnovu pojedinačnih slučajeva koje su naučnici otkrivali. Sa pojavom pisma i arheoloških nalazišta moguće je ispratiti validnu evoluciju medicine i načina negovanja zdravlja. U tom smislu postoje dokazi da su prve hirurške intervencije vršene pre oko 7.000 godina pre n.e “kamenim” instrumentima kao začetak ratne medicine.Vremenom je došlo do promene načina života koje su uslovile nove civilizacijske tokove, pa se iz praistorijskog doba selimo u mitološko doba.

Najranija poznata operacija desila se u Egiptu oko 2.750 godine pre nove ere. O tome svedoče stari spisi među kojima su najznačajniji “papirus Ebers”, ”papirus Edvin Smit, ”Harstov papirus” koji datiraju iz perioda 3.000 godina pre nove ere. Osnivač medicine starog Egipta-Imhotep lekar i graditelj piramida, osnovao je i prvi “hram zdravlja” u koji su dolazili bolesnici iz svih krajeva tadašnjeg sveta.

Prvi zapisi o vezi pulsa i tela datiraju iz ovog perioda kao i prve refleskološke mape koje ukazuju na vezu stopala i organa u telu. Zajedno sa starom egipatskom medicinom, Vavilonci su prikazali koncept dijagnoze, prognoze, i pregleda pacijenta kao i izrade recepata. Najpoznatiji medinski tekst iz tog perioda “dijagnostički priručnik” napisao je Esagil-kin-apli koji svoj tekst bazira na nizu logičkih aksioma i pretpostavki povezujući simptome i moguće uzroke bolesti. Sa područja Indije prvi tesktovi o medicini datiraju između 10. i 12.veka pre nove ere.

U svetoj knjizi Atrarvaveda iscelitelji su se služili raznim bajalicama-mantrama ili lekovitim biljima u borbi sa bolestima ali i prvim lekovima sa antibiotskim delovanjem. Kasnije u Ajurvedi pronalazimo detaljan medicnski pristup u sprečavanju bolesti, njenoj preventivi i daljem lečenju.

Učenik Ajurvede morao je znati deset tehnika za pripremu i aplikaciju lekova. Uz anatomiju neophodno je bilo poznavati embriogenezu, psihologiju, patologiju, etiku. Rad na sebi uključivao je meditaciju, disciplinu, vegetarijanstvo, posvećenost pacijentu i neodavanje profesionalne tajne.

Škola Ajurvede je trajala 7 godina.

U Kini 2.700godine pre nove ere, ispisane su osnove kineske medicine u Huangdineidjing –Žuti unutrašnji kanon Imperatora. Ovde možemo saznati značaj akupunkture, meridijana, upotrebu moksibustije u svrhu lečenja, ali i početak izučavanja nanomedicine preko bioenergetskih tačaka specifično umreženih u telu.

Pod velikim uticajem vavilonske i egipatske medicine nastaje starogrčka, koja uzroke bolesti ne nalazi u spoljnim faktorima već u unutrašnjoj neravnoteži. Balansom telesnih tečnosti postiže se zdravlje, a to uključuje zdrave navike u ishrani, redovno vežbanje, svakodnevnu higijenu…

Mirisi žuči, krvi ili sluzi korišćeni su u dijagnozi, a verovali su da svaka bolest ima svoje kritične dane. Molitve i bajalice su bile redovan prateći element medicinske nege pacijenta, a u Apolonovom hramu u Delfima ljudi su se oslanjali na proroštvo i instrukcije Asklepijusa –boga medicine, predstavljenog sa štapom oko kog je obavijena zmija.

Otac moderne medicine, Hipokrat iz Kosa,odbacio je ideju molitvi i bajalica uvevši u medicinu koncept da bolesti nastaju od prirodnih uzroka. Poznata je Hipokratova zakletva o profesionalnom lečenju, a sam Hipokrat je bio simbol časti i dostojansvtva vremena u kom je živeo. Njegova zapažanja u plućnoj medicini i danas su relevantna i koriste se u edukaciji. Dok je Hipokrat medicinu predstavio kao umetničko filozofsku formu, Galen iz Pergama je medicini pristupio kao nauci a njegove ideje dominirale su medicinom narednih 1.000 i više godina. Zastupao je ideju da svaki organ pojedinačno zahteva balans i uveo je svakodnevne disekcije za razliku od svojih prethodnika.

U srednjevekovnoj Evropi, Galenovi spisi o anatomiji bili su glavni oslonac u nastavnom programu lekarskih univerziteta.

Stari Rimljani su izumeli razne medicinske hirurške instrumente: pincetu, skalpel, makaze, hirurške igle..Sa padom rimskog carstva, medicina se praktikovala u manastirima koji su imali bolnice.

Organizovana profesionalna medicina pojavljuje se u Salernu u Italiji, u XI veku gde su prevedeni brojni vizantijski i arapski medicinski radovi. Sa procvatom renesanse intenzivnije se rade eksperimenti sa konkretnim ispitivanjem anatomije tela. Srednjevekovna medicina predstavljala je kombinaciju naučnog i spiritualnog pristupa.

Sa otkrićem mikroskopa, u XVII veku, od strane Antona van Levenhuka, desio se revolucionarni napredak koji je otkrio jedan potpuno do tada nevidljiv svet.

Njegova sočiva uveličavala su do 200 puta i prvi put pokazala lepezu mikroorganizama. Otrkrića koja slede uvrstiće medicinu u egzaktnu nauku i odvojiti je spritualnog pristupa. Ekspanzija medicine dovela je do prepoznavanja interakcija između DNK, RNK, kao i biosinteze proteina a to nas uvodi u priču kloniranja u 21.veku.

Razvoj molekularne medicine koja ispavlja greške na ćelijama i molekulima čiji su začetnici Linus Pauling i Harvej Itano predstavlja novu naučnu disciplinu koja je temelj onoga što zovemo kvantna medicina. Ona posmatra život, zdravlje i oboljenje fenomena mreže, koristeći pri tom statistiku kao oruđe za analizu. A iz nje se razvija nanomedicina koja se bavi kontrolisanjem materije, energije ili informacije na atomskom ili molekularnom nivou radeći sa strukturama od 100 nanometara i manje.

Najlepši primer nanomedicine možemo ispratiti u embriogenezi gde se na nano nivou aktivira kodogeni materijal i po specifičnom scenariju sadržanom u DNK, razvija novo biće.

Evolucija čovekove svesti od kamenog doba do danas, od kamenog hirurškog instrumenta do nano tehnologije i čipa…

Koliko smo u međuvremenu naučili i da li je današnja medicina sto posto precizna i terapijski uspešna?

U tekstu korišćen materijal iz knjige Osnove Nanomedicine, autori Milena Papić-Obradović, Suzana Miljković, Lidija Matiija, Jelena Munćan, Đuro Koruga