U prirodi je sve u skladu, svaki detalj ima smisla i svoju svrhu. Na nama je da to prepoznamo, istražimo, naučimo.

Posmatrajući oblike u prirodi, čovek je shvatio da postoje određeni geometrijski zakoni koji uslovljavaju odnose i sklad oblika. A onda i da su ti odnosi u jednoj idealnoj srazmeri koja ukazuje na vanljudsku kreaciju tj. božanski sklad.

De Divina Proportione – Božanska proporcija

Odavno su ljudi su tragali za idealnom formom; počevši od starogrčkih filozofa, arhitekti, matematičara, estetičara, slikara – svi oni kojima je bila potrebna savršena proporcija iz koje će nastati njihovo delo.

Grci su smatrali da je krug savršena forma, nemački estetičar Vinkelman da je „elipsa linija lepote“, engleski slikar Hogart da je najlepša zmijasta linija, a arhitekta Volf da je najidealnija proporcija 1:1. Pored njih i veliki broj estetičara je smatrao da se savršena forma nalazi u geometrijskim oblicima kao što je jednakostranični trougao, dijagonala kocke, pentagon itd. U 16.veku pojavljuje se Luka Pačoli, renesansni geometar i matematičar koji započinje ideju o zlatnom preseku u svom delu „O božanskoj proporciji“ (De Divina Proportione). .

Zlatni presek je, dakle, kroz čitavu ljudsku istoriju privlačio pažnju svima, prepoznali su da zakonitost postoji ali šta on zapravo predstavlja?

Zlatni (božanski) presek predstavlja najsavršeniju proporciju rastućih oblika u prirodi, Oznaka zlatnog preseka je grčko slovo fi (φ), tako nazvan po grčkom vajaru i arhitekti Fidiji a iznosi 0,6180339887.

Leonardo da Vinči ga je nazvao „zlatni odnos“, a presek koji odvaja celinu na idealne delove „zlatni presek“

Samim tim što ima svoj broj i oznaku, zlatni presek najveći značaj ima u matematici – u čuvenom Fibonačijevom nizu.

Dok zlatni presek ima zagonetnu istoriju inspirišući razne umetnike na najznačajnija svetska dela, Fibonačijev niz otkrio je Leonardo iz Pize, zvani Fibonači (Fibonacci, 1170–1240). Ovaj srednjovekovni matematičar je u svom delu Liber abaci (1202) došao do specifičnog brojčanog niza u kojem svaki naredni broj odgovara zbiru prethodna dva broja: 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 33, 54, 89, 144, 233… A ovu proporciju nalazimo u svim oblicima postojanja, od nase DNK, preko proporcija tela, strukture nebula, broju latica suncokreta, kretnju pčela u košnici. Suština je kretanje od manjeg ka većem, tj. od većeg ka celini.

“Matematika je jezik kojim je Bog napisao Univerzum” G.Galilej

Proporcija zlatnog preseka predstavlja izvor savršene lepote – ona za kojom su umetnici dugo tragali. Zbog toga se ona smatra osnovom svih vrsta umetnosti.

Stradivari je za izradu violina koristio zlatni presek, Mocart, Betoven, Hajdn, Šopen su ga primenjivali u komponovanju, za izgradnju Keopsove piramide je korišćena tehnologija fibonačijevog niza, a Fidije je konstruisao Partenon po proporcijama zlatnog preseka.

Ljudsko telo je iskreirano po Božanskom nacrtu u savršenoj srazmeri zlatnog preseka gde je svaki deo deljiv sa brojem fi. I upravo je ta srazmera navela brojne slikare da kreiraju po istoj shemi zlatnog preseka. Po uticaju na starorimskog arhitektu Vitruvija i njegove promere ljudskog tela, Leonardo da Vinči je 1492. kreirao Vitruvijevog savršenog čoveka.

Na njemu je prikazan lik golog muškarca s ispruženim rukama u dve pozicije, upisan istovremeno u krug i kvadrat. Crtež oslikava zakon proporcija ili jednostavnije – proporcije čoveka. Ovaj crtež pruža savršen primer Leonardovog interesovanja za problematiku proporcija, a pokazuje i temelj Leonardovih pokušaja povezivanja čoveka i prirode. To je bio naučni pristup, ali i kosmološki jer je insistirao na povezanosti čoveka i svemira. Sa druge strane, umetnički značaj ukazuje na savršenu reprezentaciju ljudskog tela i stvaranje arhitekture zasnovane na proporcijama ljudskog tela. Neki analitičari veruju da je kvadrat na Leonardovom crtežu simbol materijalne egzistencije, dok je krug duhovnog karaktera.

Jedan detalj unosi pometnju na ovoj slici, a to je dužina drugog prsta na nozi pored palca koji je evidentno duži. U savršenoj proporciji, svi prsti na stoplau se simetrično smanjuju kao kod egipatskog stopala, dok ovde drugi prst dominatno strči kao da se čovek osigurava dužim prstom.

To isto pronalizimo i na slikama renesansnog slikara Sandra Botičelija, koji je svoja dela stvarao po proprpcijama zlatnog preseka. Slika “rođenje Venere” predstvavlja mit rađanja boginje iz morske pene u kome je glavna junakinja žena prefinjene lepote i savršenog tela, slikana po modelu bliske prijateljice samog umetnika. Ona stoji na školjci, odolevajući vetru koji joj mrsi kosu, ali kada malo bolje pogledamo u njena stopala, primetićemo da je i ovde drugi prst duži od palca. Radi stabilnosti ili je u pitanju deformitet koji je umetnicima izgledao privlačno pa su ga latentno prikazivali kao odraz produžene snage i neobičnosti.

Razloge od njih nećemo saznati, ali možemo da nastavimo da uživamo u vanvremenskim delima i savršenim proporcijama koja su ih učinila večnim idealima ljudske lepote. A prstić koji viri i strči ne kvari lepotu, već ukazuje na različitost koja nas čini još lepšom.

Nastaviće se…